STD 10 Sanskrit | Abhyas 4 | Krudanta - Parichayaha | English Medium

     You have been introduced to-infinitive of purpose (हेत्वर्थक धातुसाधित तुमन्त अव्यय) and त्वान्त / ल्यबन्त Gerunds (सम्बन्धक भूतकृदन्त) in std. 9. Now we are going to study 1. भूतकृदन्त (past participle) and 2. विध्यर्थक कृदन्त (potential passive participles)

1. Past participles (भूतकृदन्त):

    Read carefully the sentences given in column 'A' and 'B':        

                        Column 'A'                                       Column 'B'  

                   1. कृष्णः पठनाय गुरुकुलम् अगच्छत् ।        1. कृष्णः पठनाय गुरुकुलं गतवान ।                              2. गार्गी एकं वेदम् अपठत् ।                   2. गार्गी एकं वेदं पठितवती ।                                  3. छात्रः काव्यम् अलिखत् ।                    3. छात्रः काव्यं लिखितवान् ।

    The words underlined in column 'A' are verbs. They are past tense (ह्यस्तनभूतकाल) verbs. The sentences in column 'B' express the same meaning but the past tense verbs are replaced by past participles (भूतकृदन्त).

    Past participles are of two types: (1) त (क्त) प्रत्ययान्त which are past passive participles (कर्मणि भूतकृदन्त) and (2) वत् (क्तवत्) - प्रत्ययान्त which are past active participles (कर्तरि भूतकृदन्त).

    In Column 'B', Past Active participles have been used. Note the following important points about त (क्त) - प्रत्ययान्त कृदन्त first:

    (A) त (क्त) - प्रत्ययान्त कृदन्त - These are used in passive (कर्मणि) and impersonal (भावे) voices.

    In passive Voice construction:

    (1) Subject is always in the instrumental case.                                                   (2) The object is always in the nominative case.                                                  (3) The past passive participle (कर्मणि भूतकृदन्त)                                                    agrees with the object in gender, number, and case. e.g., कुशेन श्लोक- पठितः । कुशेन श्लोकौ पठितौ । कुशेन श्लोकाः पठिताः ।

    Here, the past participle has changed according to the number of the object. In the following sentences observe how the past participle changes according to the gender of the object:

    कुशेन श्लोकाः पठितः । कुशेन कविता पठिता । कुशेन काव्यं पठितम् । In other words the past passive participle is the adjective of the object.

    In impersonal voice Construction:

    (1) The subject is in the instrumental case.                                                       (2) There is no object.                                                                                       (3) The past participle is always neuter, nominative singular. e.g., रामेण हसितम् । सीतया हसितम् । जनैः हसितम् ।

    Even if the gender and number of the subject change. the past participle does not change.

    (B) तवत् (क्तवत्) - प्रत्ययान्त - भूतकृदन्त or past Active Participle is used in Active Voice only. So,

    (1) The subject is in the nominative case.                                                           (2) The object is in the accusative case.                                                           (3) The past active participle agrees with the subject in gender, number and case.

    देवदत्तः is the masculine, nominative singular form similarly दत्तवान् is masculine, nominative singular. Change the gender and number of the subject and the gender and number of the past active participle also change; e.g., सीता ग्रन्थान् दत्तवती ।

    In other words कर्तरि भूतकृदन्त is almost like an adjective of the subject.

    Click her ~> कर्मणि  भूतकृदन्त (क्त > त-प्रत्ययान्त) forms 

    Click her ~> कर्तरि भूतकृदन्त (क्तवतु > तवतु > तवत्-प्रत्ययान्त) forms

(2) Potential Passive Participles (विध्यर्थ कृदन्त):

    Read the sentences given in column 'A' and Column 'B' carefully:

                    Column 'A'                                          Column 'B'

                     1. कृष्णः श्लोकं लिखेत् ।                        1. कृष्णेन श्लोकः लेखितव्यः ।                                2. छात्राः प्रातछ वेदं पठेयुः ।                    2. छात्रैः प्रातः वेदः पठितव्यः ।                                3. छात्रः हसेत् ।                                 3. छात्रेण हसितव्यम् ।                      In sentences in Column 'A' potential mood (लिङ् लकार) verbs are used.

    In sentences in Column 'B' potential participles are used. The meaning of both the sentences are almost the same.

    Some points regarding the potential participles:

    (1) In the sentences in Column 'A', the potential verb is decided by the person and number of the subject. Unlike this, in the sentences in Column 'B' the potential participles agree with the object, the form of the potential participle changes. e.g., कृष्णेन पत्रं लेखितव्यम् । कृष्णेन कविता लेखित्वया । छात्रैः प्रातः वेदाः पठितव्याः । छात्रैः भगवद्गिता पठितव्या । etc. Remember that in the case of transitive verbs (सकर्मक क्रियापद), the potential participles are potential passive participles. They are practically the adjectives of the object. 

    Sentence no. 3 is different. There is no object so the sentence in Column 'B' is in impersonal voice (भावेप्रयोग). In impersonal voice (a) Potential participle is always neuter, nominative singular. (It looks is always neuter, nominative singular. (It looks like वनम्.) So छात्रैः हसितव्यम् । In the lesson क इदं दुष्करं कुर्यात्, चाणक्य says to चन्दनदासः इदम् आसनम् । तत्र स्थातव्यम् । Here the subject that is understood is त्वया or भवता and the sentence is in impersonal voice (भावेप्रयोग).

    (2) Potential participles of transitive roots are potential passive participles. Potential participles of intransitive roots are potential impersonal participles. Both are formed by adding य, तव्य, and अनीय to the roots. e.g.,

                            कृ (8 U.) - कार्य, कर्तव्य, करणीय                                                                               पा (1 P.) - पेय, पातव्य, पानीय                                                                                   स्था (1 P.) - स्थेय, स्थातव्य, स्थानीय, etc.

Thanks. 

#SchoolofSanskrit

#Sanskrit

#STD10